Ενδέκατος Άθλος - Ο Ηρακλής και τα μήλα των Εσπερίδων
Το μυθικό κατόρθωμα με τα μήλα της αιώνιας νεότητας.
Έτσι, ο Ηρακλής ξεκίνησε τον ενδέκατο άθλο του, που ήταν ο πιο δύσκολος και επικίνδυνος από τους προηγούμενους. Σε μια απομακρυσμένη χώρα υπήρχε ένας κήπος με μια μεγαλόσωμη μηλιά, που έδινε χρυσά μήλα. Ο κήπος αυτός φιλοξενούσε τις Εσπερίδες, μερικές νύμφες που μόνο αυτές είχαν το δικαίωμα να κόβουν τα χρυσά μήλα. Για να προστατευθεί αυτό το μοναδικό δέντρο, ένα φίδι με εκατό κεφάλια φύλασσε τον κορμό του συνεχώς, ημέρα και νύχτα.
Ο Ηρακλής, καθώς προχωρούσε προς τη χώρα των Εσπερίδων, έφτασε στον Καύκασο. Σε αυτό το βουνό, ο Δίας είχε αλυσοδέσει τον Προμηθέα ως τιμωρία γιατί είχε κλέψει τη φωτιά από τους θεούς και την είχε δώσει στους ανθρώπους. Ως ασταμάτητο μαρτύριο, ένας πελώριος αητός καθημερινά έρχονταν και του έτρωγε το συκώτι, το οποίο νύχτα αναγεννιόταν πάλι στο σώμα του. Ο Ηρακλής συγκινήθηκε από τον πόνο του Προμηθέα και, με ένα βέλος του, σκότωσε τον αητό, απελευθερώνοντας έτσι τον ευεργέτη των ανθρώπων από τις αλυσίδες. Ο Προμηθέας ευγνώμων για τη σωτηρία του, ρώτησε τον Ηρακλή προορισμό του. Ο Ηρακλής του εξήγησε ότι προτίθεται να κλέψει τα μήλα των Εσπερίδων.
"Δεν θα τα καταφέρεις, Ηρακλή", του είπε ο Προμηθέας. "Είναι πολύ δύσκολο."
"Γιατί; Τι το καθιστά τόσο δύσκολο;", ρώτησε ο Ηρακλής.
"Αν μπεις στον κήπο των Εσπερίδων, που ανήκει στην Ήρα, θα πεθάνεις όπως και κάθε θνητός", του απάντησε ο Προμηθέας. "Άκου τι μπορείς να κάνεις. Κοντά στον κήπο των Εσπερίδων, υπάρχει ο Άτλαντας, ο οποίος έχει ως χρέος από τους θεούς να κρατάει τον ουρανό για να μην ακουμπήσει τη γη. Παρακάλεσέ τον να αναλάβεις τη θέση του για λίγο και κράτησε εσύ τον ουρανό. Ζήτησε από τον Άτλαντα να μπει εκείνος, που είναι αθάνατος, στον κήπο των Εσπερίδων για να κλέψει τα χρυσά μήλα."
Ο Ηρακλής ευχαρίστησε τον Προμηθέα για τη συμβουλή του και μετά από αρκετές μέρες φτάνει σε ένα ψηλό βουνό, όπου στην κορυφή του στέκεται ο Άτλαντας, κρατώντας τον ουρανό στους ώμους του.
"Τι κάνεις εδώ, άνθρωπε;" τον ρώτησε ο Άτλαντας.
Ο Ηρακλής του εξήγησε και τον παρακάλεσε να τον βοηθήσει να αποκτήσει τα μήλα των Εσπερίδων.
"Θα σου κάνω τη χάρη, λοιπόν", του απάντησε ο Άτλαντας. "Έλα, πάρε τη θέση μου και σε λίγο θα σου φέρω τα χρυσά μήλα." Έτσι κι έγινε. Ο Ηρακλής πήρε τη θέση του Άτλαντα βαστώντας με μεγάλη δυσκολία το τεράστιο βάρος, και εκείνος αναχώρησε για τον κήπο των Εσπερίδων.
Δεν πέρασε πολύ χρόνος και επέστρεψε με τα μεγάλα ολόχρυσα μήλα, έχοντας σκοτώσει το φίδι με τα εκατό κεφάλια.
"Σε ευχαριστώ", του είπε ο Ηρακλής. "Έλα τώρα, πάρε τη θέση σου."
Ωστόσο, ο Άτλαντας κούνησε το κεφάλι του με πονηρό χαμόγελο.
"Μην ανησυχείς για τα μήλα", απάντησε στον Ηρακλή. "θα τα δώσω εγώ στον Ευρυσθέα και όταν τελειώσω θα επιστρέψω”. Βέβαια ο Άτλαντας, εφόσον βρήκε κάποιον να τον απαλλάξει από αυτό το κοπιαστικό καθήκον, δεν είχε σκοπό να επιστρέψει. Αλλά αν ο Άτλαντας ήταν πονηρός, ο Ηρακλής ήταν ακόμη πιο έξυπνος.
"Εντάξει, θα μείνω εγώ να κρατάω τον ουρανό", του είπε, "αλλά επειδή δεν είμαι συνηθισμένος και με πιέζει στο κεφάλι, κάτσε λίγο να βρω ένα μαλακό μαξιλάρι και θα γυρίσω." Ο Άτλαντας το πίστεψε. Έτσι, με το κεφάλι του να στηρίζει τον ουρανό, ο Ηρακλής πήρε τα χρυσά μήλα και απομακρύνθηκε γελώντας.
Παρέδωσε τα μήλα στον Ευρυσθέα και εκείνος, που φοβόταν να τα κρατήσει, τα πρόσφερε στη θεά Αθηνά.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς τον κήπο των Εσπερίδων, ο Ηρακλής πραγματοποίησε και άλλα δευτερεύοντα κατορθώματα:
Σκότωσε τον γίγαντα Κύκνο, που τον προκάλεσε σε μονομαχία. Ο πατέρας του ήταν ο Άρης, που προσπάθησε να βοηθήσει τον γιο του. Ωστόσο, και αυτός πληγώθηκε από τον Ηρακλή.
Επίσης, αιχμαλωτίστηκε από τον βασιλιά Βούσιρη κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Αίγυπτο, αλλά κατόρθωσε να τον σκοτώσει.
Εξάλλου, σκότωσε τον βασιλιά της Αιθιοπίας (ή Αραβίας) Ημαθίωνα και ανέθεσε τον θρόνο στον αδελφό του, Μέμνονα. Μάλιστα ο Μέμνονας αργότερα θα συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο με το μέρος των Τρώων.